आरजु विष्ट सल्यानी
गुल्जार ः अर्थात सम्पूरण सिंह गुल्जार, एक अर्का महान साहित्यकारको चर्चा गर्न मन लाग्यो । हुन त हाम्रो जस्तो मुलुकमा साहित्यकार, गीतकार, गजलकार को हेडलाईन कमै हुने गर्छ, जस्को बारेमा म लेख्दै छु उनि भने हेडलाईन मात्रै होईन युगौंसम्म लेखिएर बसेका छन् ।
एक प्रख्यात वलिवुड तथा हिन्दि सिनेमाका गीतकार हुन सम्पूरण सिंह अर्थात “गुल्जार” । गुल्जार अगष्ट १८, १९३६ मा हालको पाकिस्तानमा पर्ने दीनामा जन्मेका हुन । पेशाले कवि, साहित्यकार अनि वलिवुड फिल्मका गीतकार हुन । उनकि श्रीमती राखि एक नायिका हुन भने छोरी मेघ्ना गुल्जार निर्देशक हुन । गुल्जारले आफ्नो रचनाको कालखण्डको लागि उपयुक्त स्थान दिल्लीलाई हरहिसावले रा्ेजेका थिए जो एक प्रगतिशिल लेखकहरुको संस्था “प्रोग्रेसिभ राईटर्स एशोसिएशन (पिडव्ल्यूए) मा आवद्ध भएका थिए ।
कवि, गीतकार, लुेखक, निर्देशक ःगुल्जार एक तिक्ष्ण तथा संवेदनशिल व्यक्तिको रुपमा मानिन्छन् । उनको फिल्म क्षेत्रको करीयर सानो डोरेटोबाट शुरु भएको थियो । उनले सहायकको रुपमा विमल रायसंग काम गरेका थिए । राय, ऋषिकेश मुखर्जि तथा हेमन्त कुमारले समेत गुल्जारको क्षमताको तारीफ गरेका पाईन्छ ।
गुल्जार गीतकारको रुपमा पहिलो आईसब्रेक उनले लेखेको गीत “मोरा गोरा अंग लाई ले” थियो, जो विमल रायको फिल्म १९६३ को “बन्दिनी” को लागि थियो । उनले त्यसपछि फिल्म डिरेक्टरहरुको लागि लेख्न थाले, जस्तो ऋषिकेश मुखर्जि र अजित सेनसंग काम गरे । केहि फिल्म त गुल्जार स्वयंले लेखे, आनन्द १९७०, गुड्डि १९७१, बावार्चि १९७२ र नमक हराम १९७३ तथा ऋशिदा र दो दुनि चार १९६८, खामोशि १९६९ र सफर १९७० अजित सेनको लागि लेखे । उनका सबै लेखनको लामो समयसम्मको चर्चा हुन सकेन । आफैं पनि सन्तुष्ट हुन सकेनन् । त्यसपछि फिल्म उद्योगमा उनले स्क्रिप्ट लेख्न थाले र फिल्मका कथा वस्तु तयार पार्न लागे । त्यसपचि गुल्जारले ठूलो फड्को मारेको पाईन्छ कि गुल्जार एक फिल्म मेकरको रुपमा “मेरे अपने” १९१७ मा लिएर आए ।
गुल्जार एक फिल्म मेकरको रुपमा.....
गुल्जारले १९७२ परीचय र कोशिस बनाए जस्ले आर्थिक रुपमा पनि फाईदा दिए । यो फाईदामा संजिव कुमार र जया बहादुरी पनि थिए । यि फिल्मको फाईदा संजिव कुमार अनि गुल्जारलाई पनि भयो । संजिव कुमार संगको पार्टनरसिपमा आँधि १९७५, मासुम १९७५, अंगुर १९८१ र नमकिन १९८२ थिए । संजिव कुमारले प्रस्तुत गरेको आँधि थियो, जस्मा सुचित्रा सेनको भूमिकाको विषयलाई लिएर विवाद पनि भएको थियो । उनको भूमिका इन्दिारा गान्धिमा आधारति थियो जो केहि समय प्रतिवन्धमा पर्यो ।
१९८० को दशक र १९९० मा घाटाको काम भएको मशशुस गरे । ईजाजत १९८७, लेकिन १९९० र माचिस १९९६ को थियो । गुल्जारको अन्तिम फिल्म हु तु तु १९९९ थियो । तर पनि मिर्जा गालिव को जिवनीमा आधारीत १९८८ एक टिभि सिरीयल बनाए र केहि समय टिभि सिरीयलमा निरन्तरता दिए ।
गुल्जारले फिल्ममा चर्का चर्चित वार्तालाप र गीत लेखिरहे । मासुम १९८२ र रुदाली १९९२, थोडि सि वेवफाई १९८०, बसेरा १९८१, सद्मा १९८३, गुलामी १९८५, माया मेमसाहेव १९९२, दील से १९९८ र सत्या १९९८ रहेका छन् ।
तीन पटक राष्ट्रिय पुरस्कार
गुल्जारको कार्य कुशलताको लागि तीन पटक राष्ट्रिय पुरस्कार दिईएको थियो । वेष्ट स्क्रिन प्ले कोशिसको लागि, वेष्ट गीतकार ईजाजतको लागि दिईएको थियो । उनले फिल्म फेयर अवार्ड १४ पटक पाएका थिए भने ७ पटक उत्कृष्ट गीतकारको पुरस्कार पाए थिए । साथै वेष्ट डिरेक्टरेको रुपमा मासुमको लागि पाएका थिए ।
गुल्जारका गीतहरुः
गीत फिल्म
साथीया साथीया साथीया
हमदम साथीया
दील हुम हुम करे रुदाली
पानी पानी रे माचिस
ओह रे कान्छि अशोका
जीया जले दील से
आज माहि फिजा
सिलि हवा छु गई लिवास
इक हसिं निगाह माया मेमसाव
पुरस्कारः
फिल्म फेयर १९७६ वेष्ट डिरेक्टर मौसम
फिल्म फेयर १९७७ वेष्ट लिरीसिष्ट दो दीवाने शहर मे –गराेंदा,
,, ,, १९७९ वेष्ट लिरीसिस्ट आनेवाला पल जानेवाला हे –गोलमाल
१९८० ,, ,, हजार राँहे मुड के देखि–थोडि सि वेवफाई
,, ,, १९८३ ,, ,, तुझ्से नाराज नहि जिन्दगी –मासुम
,, ,, १९८८ ,, ,, मेरा कुछ सामाँ –ईजाजत
,, ,, १९९१ ,, ,, यारा सिलि सिलि विरह कि रात –लेकिन
,, ,, १९९८ ,, ,, चल छैंया छैंया छैंया –दीलसे
,, ,, १९७१ वेष्ट डाईलग आनन्द
,, ,, १०७३ ,, ,, नमक हराम
,, ,, १९९६ ,, ,, माचिस
,, ,, १९९६ वेष्ट स्टोरी राईटर माचिस
,, ,, १९७५ वेष्ट फिचर फिल्म आँधी (क्रिटिक्स)
,, ,, १९९० वेष्ट डकुमेन्ट्री अमजाद अलि खान
No comments:
Post a Comment